عوامل افزایش قیمت دلار در ایران چیست؟
به گزارش سیب پال، تجارت نیوز نوشت: بعد از جهش ناگهانی قیمت دلار در آبان ماه امسال، یکی از روش هایی که بانک مرکزی برای کنترل قیمت این ارز در نظر گرفت، عرضه اوراق ارزی بود. مرتضی ایمانی راد به این پرسش پاسخ دهد که چرا دلار عموما در بازار ایران با رشدهایی از این دست روبرو می شود و ریشه های آن کجاست؟
شیب صعودی قیمت دلار از شروع پاییز امسال روندی پرشتاب به خود گرفت و در هفته نخست آبان ماه توانست به 36 هزار تومان هم برسد؛ سطحی که در تاریخ قیمت دلار بازار آزاد بی سابقه بوده است. در این میان بانک مرکزی با تاخیری یک هفته ای، مدیریت خود در بازار ارز را شروع کرد تا به سنت دیرینه تمامی دولت های ایران، قیمت دلار را سرکوب کند.
این رویکرد بانک مرکزی شائبه های زیادی را در خصوص قصد دولت برای نوسان گیری و تامین کسری بودجه خود از بازار ارز بیان نمود. در این میان برخی نیز مساله بن بست برجام را دلیلی بر افزایش ناگهانی قیمت دلار می دانستند. دیدگاه دیگری هم ناظر بر اثر ناترازی بانکها بر وضعیت کلان اقتصادیست که نتیجه آن خلق پول، رشد چشم انداز تورمی و جهش قیمت دلار بوده است. مرتضی ایمانی راد در بخش دوم گفت و گو با تجارت نیوز به بررسی عوامل افزایش قیمت دلار پرداخته است.
به نظر شما عامل جهش قیمت دلار در اقتصاد ایران چیست؟
عوامل رشد دلار را می توان در بازه های مختلف زمانی بررسی کرد برای اینکه در هر حال علل نوسانات قیمت دلار در هر یک از این بازه های زمانی متفاوت می باشد. از آنجائیکه می خواهیم بحث را اندکی بنیادی مطرح نماییم، من وارد این مساله که بانک مرکزی دارد بازارسازی می کند، یا دلالان به سمت بازار یورش آورده اند و یا عواملی شبیه اینها نمی شوم چونکه اینها عواملی هستند که نوسانات روزانه و یا نوسانات کوتاه مدت را تحت تاثیر قرار می دهند.
در واقع آنچه بطور عمومی و مستمر دلار را بالا می برد همان عاملی است که دلار را در بلندمدت مدیریت می کند و طبعا هر پدیده ای که در بلندمدت عمل کند، در بین مدت و کوتاه مدت خودرا به اشکال متفاوت نشان می دهد؛ یعنی اینگونه نیست که عوامل کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت بطور جداگانه از یکدیگر عمل کنند. در حقیقت این عوامل بطور مشخص روی بدنه اقتصاد کشور اثر می گذارند و قیمت ارز را تغییر می دهند.
این عوامل بنیادین را در چه مواردی می توان جست وجو کرد؟
اگر بخواهیم با بهره گیری از عوامل بنیادی، ریشه جهش قیمت دلار را تشریح نماییم باید به نکاتی توجه داشته باشیم؛ حجم نقدینگی با سرعت بالایی که تقریباً پس از انقلاب بی سابقه بوده درحال افزایش است. در همین حال تورم هم به بالاترین میزان خود در 45 سال قبل رسیده است؛ از طرف دیگر احتمال ساماندهی و تفاهم در برجام به کمترین حد خود رسیده است و در کنار آن نیز کسری بودجه قابل توجه دولت و فقدان رقابت پذیری در کشور مشاهده می شود؛ در حقیقت می توان گفت اینها برخی از عوامل بنیادی هستند که دارند همزمان عمل می کنند و دلار را بالا می برند.
ما بطور مستمر و به دلیلهای متعدد-که بخش قابل توجهی از آن هم برای دولت اجتناب ناپذیر شده است-، با این عوامل مواجهیم که سبب می شود حجم نقدینگی بالا رود و طبیعی است که انتظار داشته باشیم قیمت دلار هم افزایش یابد. چونکه دلار با لباس، شکر و امثال آنها تفاوتی ندارد و همه اینها کالا محسوب می شوند.
در همین حال افزون بر افزایش حجم نقدینگی، این که بخش های مختلف نقدینگی چطور عمل می کنند هم مهم است؛ به عنوان مثال این که حجم نقدینگی کوتاه مدت نسبت به نقدینگی بلندمدت افزایش یابد، جدا از این که حجم نقدینگی چقدر باشد، یکی از عواملی خواهد بود که قیمت دلار را بیشتر می کند. بدین سبب مساله نقدینگی و عواملی که با این پدیده مرتبط می شود مجموعا یک شرایط تورمی در اقتصاد به وجود می آورد که فشار زیادی روی قیمت دلار می آورد و آنرا صعودی می کند. این روند در مقایسه با اقتصاد جهانی چگونه قابل بررسی است؟
حالا در یک میدان وسیع تر، خودرا در مقایسه و رقابت با کشورهای دیگر قرار می دهیم؛ این نکته قابل مشاهده می باشد که به دلیلهای گوناگون و خصوصا به سبب این که حکمرانی اقتصادی در اقتصاد کشور درست عمل نمی کند، سطح رقابت پذیری در کلیت اقتصاد ایران و در رابطه با نظام جهانی پایین می آید. در نتیجه این روند، طبعا سطح راندمان اقتصاد هم در مقیاس بین المللی پایین می آید. در نتیجه قدرت و توانایی بین المللی پول کشور نیز از دست می رود که نشانه و بروز آن، افزایش قیمت دلار در بازار خواهد بود.
بنابراین خیلی طبیعی است که دلار هر ماه افزایش پیدا کند. در حقیقت اگر در یک ماه افزایش پیدا نکند باید پرسید که چرا افزایش پیدا نکرد! برای اینکه وقتی بیشتر می شود دلیل آن مشخص است و وقتی رشد نمی کند باید دلیل را جست وجو نماییم. فارغ از دلیلهای افزایش قیمت دلار، میزان این رشد به چه عواملی بستگی دارد؟
قیمت دلار از یک طرف به تقاضا و عرضه دلار فارغ از متغیرهای اقتصادی ارتباط دارد و از جانب دیگر، به متغیرهای اقتصادی که از آن سخن گفتیم. به عبارت دیگر متغیرهای اقتصادی مانند سطح بالای تورم، تردیدی که در بازار دلار در اثر عدم تفاهم بر سر برجام وجود دارد، افزایش کسری بودجه دولت، محدودیت ارتباطات بین المللی، قرارگرفتن در فهرست سیاه FATF، همه و همه عواملی هستند که فشار می آورند تا دلار را بالا برند. اما این که دلار چقدر افزوده می شود، به این بستگی دارد که در خود بازار ارز و بطور مشخص بازار اسکناس که موضوع گفت وگوی ماست چه اتفاقی می افتد.
وقتی وضعیت صادرات خوب می شود، دولت تحریم ها را دور می زند و از طریقی نفت خودرا فروخته و منابع ارزی را به کشور وارد می کند، فشار کسری بودجه و بالارفتن نقدینگی، تورم و غیره کم اثر می شود یعنی بخش قابل توجهی از این اثر کاهش پیدا می کند. بنا بر این است که می بینیم در برخی از ماه ها قیمت دلار افزایش می یابد و در بعضی از ماه ها خیر! ولی واقعیت این است که به هر شکلی هم که بتوانیم در نظام بین المللی صادرات بالایی داشته باشیم همچنان این عوامل بنیادی که به آنها اشاره کردم فشار روی قیمت دلار ایجاد خواهدنمود.
چرا قیمت دلار خصوصاً در آبان ماه افزایش یافت؟
در آبان ماه بطور مشخص چندین صورت گرفت که فشار را روی قیمت دلار بالا برد. بنظر می رسد ناآرامی ها و اعتراضاتی که در کشور به وجود آمده و بطور مستمر درحال بالا رفتن است، انتقال سرمایه به خارج از کشور را بیش از پیش تشویق می کند. این که مردم فکر کنند این اعتراضات بیشتر می شود، فشار بر بازار ارز را هم افزایش می دهد؛ همین تورم انتظاری برای دلار، خودرا در افزایش تقاضا نشان میدهد و قیمت را بالا می برد.
از طرف دیگر در آبان ماه اخبار ناامید کننده ای درباره ی برجام منتشر شد؛ آمریکا هم صراحتا نه فقط علاقه ای به برجام نشان نداد بلکه آغاز به وضع تحریم های جدید مقابل ایران کرد. اروپا هم این تحریم ها را ادامه داد و به همین دلیل ما در شرایطی قرار گرفتیم که هم از نظر بازار ارز و هم از نظر متغیرهای اقتصادی فشار روی قیمت دلار بالا رفت و قیمت را افزایش داد.
حالا اگر بخواهیم مقداری مشخص تر این بحث را باز نماییم و این دو عامل یعنی مجموعه ای از متغیرهای اقتصادی اثرگذار بر بازار ارز و متغیرهای خود بازار ارز را به عنوان عوامل بنیادی اثرگذار بر نرخ ارز ببینیم، تا آخر سال هم قاعدتا می شود پیش بینی نمود قیمت دلار چقدر می شود. در حقیقت بررسی این عوامل، یک مسیر تحلیلی را به ما نشان میدهد که طی آن می توانیم جایگاه دلار را در اقتصاد ایران مشخص نماییم. غیر از عوامل سیاسی، چه عوامل اقتصادی دیگری بر افزایش قیمت دلار در این برهه موثر بوده است؟
همان طور که اشاره کردم مشکلات ادامه دار ارز عمدتاً به سطح بالای نقدینگی و تورم در کشور و سطح بالای تقاضا برای ارز بر می گردد. درگیری هایی که دولت در داخل دارد و درگیری هایی که در خاورمیانه و خارج از آن دارد همه و همه از عوامل بنیادی است که قیمت ارز را رو به بالا تصویر می کند. مهمتر این که همه ما می دانیم طی 45 سال قبل اقتصاد ایران در رویارویی با اقتصاد جهانی بسیار ناتوان بوده است؛ از نظر تکنولوژی، بازار، قیمت گذاری و قابلیت رقابت پذیری کالاها هر کدام از عوامل را در نظر بگیرید می بینید که اقتصاد ایران و صادرات کالاهای ایرانی از قابلیت رقابتی بالایی در نظام جهانی برخوردار نیستند و همین مساله نرخ ارز را بالا می برد.
بنابراین اگر بخواهم پیش از جمع بندی به یک عامل دیگر هم اشاره کنم، آن حجم بالای کسری بودجه دولت می باشد. این فرضیه درست است که دولت می تواند با انتشار اوراق کسری بودجه را تامین کند اما این از روش های غیرمستقیمی است که سبب بالارفتن پایه پولی در بانک مرکزی می شود و نقدینگی را بیشتر می کند.
بنابراین همه این عوامل سبب می شود مشکلات ارز کماکان ادامه دار باشد؛ از آنجائیکه این عوامل در کوتاه مدت قابلیت بهبود ندارند بدین سبب پیش بینی می شود در کوتاه مدت و در بلندمدت کماکان نرخ دلار در اقتصاد ایران رو به افزایش باشد.
در این میان می توان به نکته ای اشاره کرد؛ آن هم این است که بخش قابل توجهی از صادرات نفت ایران بوسیله دور زدن تحریم ها به انجام می رسد. در همین حال با وجود نابسامانی اقتصادی که امسال با آن روبرو بودیم اما صادرات کالاهای غیرنفتی نسبت به سالهای قبل یک مقدار بهتر بوده است. در حقیقت اگر این دو گزینه وجود نداشت و از این مسیرها ارز به داخل کشور وارد نمی شد ما قیمت دلار را در سطوح خیلی بالاتر از اینها می دیدیم. بدین ترتیب چشم انداز قیمت دلار چه خواهد بود؟
در واقع از آنجائیکه این عوامل همیشه در اقتصاد ایران حضور دارند و سال آینده و سال پس از آن هم حضور خواهند داشت، بدین سبب اصلا نمی شود پیش بینی نمود که ارز در اقتصاد ایران رو به کاهش خواهد بود؛ بلکه بیشتر محتمل است قیمت ارز در اقتصاد ایران افزایش یابد.
اینها دلایلی است که مشکلات ارزی کشور را ادامه دار می کند و سیاست های کوتاه مدتی که برای تنظیم بازار ارز اتخاذ می شود هیچکدام نمی توانند اثر پایداری بگذارند کما این که تا کنون هم نتوانسته اند.
بیشتر بخوانید: فشار به بازار ارز زیاد شد/ دلار باز هم سقف شکنی می کند؟
217 35
منبع: sibpal.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
جدیدترین مطالب مرتبط در سیب پال
نظرات بینندگان سیب پال در مورد این مطلب