به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، دولت یازدهم از زمان اجرای برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) در دی ماه 1394 اعلام كرده است می خواهد برنامه یكسان سازی ارز را اجرا كند؛ به این مفهوم كه هیچ فاصله ای بین نرخ ارز دولتی و بازار نباشد تا به این وسیله ضمن حمایت از تولید داخلی در برابر واردات، فسادهای محتمل هم به حداقل برسد.
با این حال و با گذشت نزدیك به 2سال از وعده های مكرر دست اندركاران، هنوز یكسان سازی ارز در كشور اجرا نشده است و بانك مركزی ترجیح می دهد با یك شیب ملایم و متناسب با نرخ تورم و دیگر عوامل موثر در تعیین نرخ برابری دلار و ریال، فاصله قیمت ارز مبادله ای و آزاد را به حداقل ممكن برساند.
تلاش بانك مركزی برای استقرار نظام یكسان سازی ارز در دهه های گذشته تجربه های شكست و پیروزی را توامان دارد؛ یكبار در دهه هفتاد خورشیدی كه به دلایل متعددی از جمله بالا بودن بدهی های كوتاه مدت خارجی شكست سختی خورد اما با درس گرفتن از اشتباه گذشته از فرودین 1381 با موفقیت آن را مستقر كرد تا اینكه با اوج گیری تحریم های بین المللی و بانكی علیه كشورمان و لزوم صیانت از منابع ارزی در سال های 1390 و 1391، بار دیگر نظام چند نرخی به اقتصاد ایران بازگشت.
نگاهی به نرخ مبادله ای دلار از ابتدای امسال تا نیمه آبان ماه امسال، نمای روشنی از حركت نظام بانكی و اقتصاد ایران به سمت واقعی شدن نرخ ارز را نشان می دهد؛ دلار بانكی فروردین امسال را با نرخ 32420 ریال آغاز كرد و در انتها فصل بهار به 32495 ریال رسید یعنی در سه ماه تنها 75 ریال افزایش داشت.
با این همه در فصل تابستان به علت اثرگذاری متغییرهای موثر بر تعیین نرخ دلار نظیر تغییر در نرخ برابری ارزهای جهانروای دیگری چون یورو و تغییر نرخ تورم داخلی، شاهد رشد شتابان آن بودیم؛ به شكلی كه قیمت آن از 32493 ریال در ابتدای تیرماه به 33570 ریال در انتها شهریور رسید یعنی اینكه در این فصل 1077 ریال رشد كرد.
در نیمه نخست فصل پاییز بر شدت این افزایش قیمت دلار مبادله ای افزوده شد و باآنكه این فصل را با رقم 33605 ریال آغاز كرد اما در میانه آبان به 35057 ریال رسید؛ یعنی فقط در 45 روز توانست 1452 ریال رشد كند.
با این اوصاف قیمت دلار بانكی از ابتدای امسال تابحال 2637 ریال رشد كرده است؛ در حالی كه سال گذشته در همین مدت (ابتدای فروردین تا نیمه آبان) 1555 ریال رشد كرده بود؛ یعنی اینكه رشد امسال نرخ دلار 41 درصد بیشتر از سال گذشته بوده است.
*وضعیت بازار ارز از آغاز امسال
اگر مبنای نرخ ارز آزاد را سامانه نظارت ارز (سنا) در نظر بگیریم كه میانگین موزون فروش ارزهای عمده در صرافی های مجاز سراسر كشور درج می شود، دلار در آغاز امسال (پنجم فروردین) با نرخ 37556 هزار ریال به فروش رفت كه این عدد در 15 آبان ماه به 40611 ریال رسید.
با این اوصاف در 30 هفته ای كه از سال قبل است، قیمت دلار در بازار ارز 3055 ریال افزایش داشته است؛ در حالی كه سال گذشته در همین مدت 1496 ریال رشد داشت؛ ازاین رو در مدت مورد محاسبه دلار 7. 5 درصد در بازار آزاد رشد كرد؛ در حالی كه سال گذشته در این مدت فقط چهار درصد افزایش قیمت را تجربه كرده بود.
*كاهش فاصله بازار آزاد و ارز دولتی
نگاهی به ارقام اعلام شده بانك مركزی درباره مابه التفاوت نرخ ارز در بازار بین بانكی و بازار آزاد مبین آن است كه هرچند این فاصله در فصل بهار رو به كاهش نهاد و از 5339 ریال در فروردین به 5159 ریال در اردیبهشت و 4902 ریال در خرداد ماه رسید اما در ماه های تیر و مرداد بار دیگر افزایش یافت و به 5219 ریال در ماه تیر و 5303 ریال در مردادماه رسید.
با این حال دست اندركاران ارزی كشور از وضعیت كنونی ابراز رضایت می كنند؛ در این پیوند اكبر كمیجانی قائم مقام بانك مركزی، این هفته در نشستی كه در دانشگاه الزهرا (س) برگزار شد، اعلام نمود: بانك مركزی با هدف یكسان سازی، به كاهش تدریجی شكاف نرخ ارز رسمی با نرخ ارز بازار آزاد اقدام كرده كه در اثر آن این شاخص از 112. 6 درصد در سال 1391 به 16. 2 درصد در هفت ماهه امسال كاهش یافته است.
با این وجود انتظار نمی رود در ماه های باقیمانده از سال نرخ دلار روند كاهشی در بازار بگیرد؛ زیرا در آذرماه تقاضای ارزی به علت فصل تسویه حساب شركت های واردكننده با طرف های خارجی خود رو به افزایش می نهد كه این افزایش تقاضا، بازار را تحت تاثیر قرار می دهد. هرچند كه با فروكش كردن تب تقاضا، در سال های اخیر در ماه های دی و بهمن، قیمت دلار در بازار بار دیگر تعدیل می گردد.
*نرخ مطلوب ارز برای بودجه سال آینده
در فصل بودجه ریزی، گزینه های مختلفی برای آینده نرخ دلار و بویژه قیمت هر بشكه نفت مطرح می شود؛ زیرا وابستگی بودجه كشور به درآمدهای نفتی، این نرخ گذاری را اجتناب ناپذیر كرده است.
هرچند برای قطعی شدن نظر دولت درباره نرخ تسعیر ارز و قیمت هر بشكه نفت باید تا زمان تقدیم لایحه بودجه كل كشور به مجلس منتظر ماند اما عملكرد سال گذشته دولت در این زمینه قابل بررسی است.
نیمه آذر ماه سال گذشته در حالی كه نرخ دلار دولتی در 15 آذر ماه 31120 ریال و قیمت فروش آن در بازار آزاد 38943 ریال بود، دولت بودجه خویش را بر اساس دلار 33 هزار ریالی بست؛ یعنی پیش بینی 1880 ریال افزایش را داشت.
اكنون كه قیمت دلار مبادله ای به 35 هزار و 57 ریال رسیده است، با عنایت به تثبیت نرخ تورم در محدوده 10 درصدی، باید به همان میزان هم آن را در قیمت ارز مورد نظر دولت دخیل كرد؛ هرچند كه نرخ تورم داخلی تنها عامل موثر در قیمت گذاری ارزهای عمده نیست و باید در كنار عوامل سیاسی، علل اقتصادی دیگری چون تفاضل نرخ تورم داخلی و خارجی، نرخ برابری ارزهای عمده در برابر ارزهای منطقه ای، تحولات مربوط به رشد اقتصادی ایران و تقویت ریال و منابع كشور را هم در نظر گرفت.
به گفته صمد كریمی مدیر اداره صادرات بانك مركزی، هرگونه تغییر در نرخ برابری میان یورو و دلار بر تعیین نرخ مبادله ای دلار اثر گذار است كه این مساله هم خود از سیاست های اقتصادی بانك های مركزی جهان، نرخ رشد اقتصادی در كشورهایی چون آمریكا و حتی تغییر نرخ بهره كلیدی در این كشور و هم تنش ها و مباحث سیاسی در عرصه بین الملل اثر می پذیرد.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
@IRNAeco
اقتصام**2025*1961* گزارش: لیلا جودی* انتشار: مریم مسعود